Gallai ffermydd godro mwy a dwysach hefyd olygu ôl-troed llaeth mwy
Mae astudiaeth newydd a gyhoeddwyd yn yn herio'r syniad bod y duedd tuag at ffermydd godro mwy a dwysach yn lliniaru newid yn yr hinsawdd trwy leihau ôl-troed carbon cynhyrchu llaeth. Edrychodd tîm o arbenigwyr maeth anifeiliaid a modelwyr amgylcheddol o Brifysgol Â鶹Íø a Phrifysgol Aberystwyth y tu hwnt i ffiniau astudiaethau ôl-troed carbon arferol systemau ffermio i chwilio am ganlyniadau allyriadau nwyon tÅ· gwydr anuniongyrchol gan ystyried newidiadau i gynhyrchu porthiant gwartheg godro ac i ffermydd cig eidion a allai gystadlu am laswelltir gyda ffermydd godro.
Mae cynhyrchu llaeth a bîff yn achosi 9% o'r allyriadau nwyon tŷ gwydr byd-eang. Mae astudiaethau blaenorol wedi dangos bod dwysáu cynhyrchu llaeth yn lleihau ôl-troed carbon llaeth trwy wella effeithlonrwydd trosi porthiant, ond nid oedd yr astudiaethau hyn yn cymryd canlyniadau anuniongyrchol i ystyriaeth sy'n codi mewn systemau ffermio cnydau a chig eidion rhyng-gysylltiedig. Roedd awduron yr erthygl "Global Change Biology" yn mesur yr effeithiau anuniongyrchol hyn ar gyfer senarios dwysáu lle mae ffermydd godro nodweddiadol yn y DU yn cydgrynhoi yn ffermydd godro mawr a dwys sy'n bwydo mwy o india corn a dwysfwydydd i'w gwartheg.
Dywedodd James Gibbons, prif ymchwilydd y clwstwr ymchwil "CLEANER COWS" a ariennir gan NRN Sêr Cymru, "Pan ddechreuon ni ar yr ymchwil, roeddem yn rhagweld y byddai rhai effeithiau niweidiol nwyon tŷ gwydr yn deillio o newidiadau i borthiant anifeiliaid, ond wrth i'r ymchwil ddatblygu, gwelsom effeithiau eilaidd newydd nad oeddem wedi eu rhagweld mewn systemau ffermio rhyng-gysylltiedig".
Gan ddefnyddio dull confensiynol o fesur ôl-troed yn gyntaf, canfu'r awduron fod dwysáu yn arwain at ostyngiad o 10% yn ôl-troed carbon pob litr o laeth a gynhyrchir, gan gadarnhau canlyniadau astudiaethau blaenorol. Ond, pan wnaethant ehangu'r astudiaeth i ystyried effeithiau anuniongyrchol cynhyrchu cig eidion, gwelsant fod allyriadau nwyon tŷ gwydr yn cynyddu 43% yn dilyn dwysáu. Yn amlwg, os bydd allbwn cig eidion-swci ar y "ffin gig eidion fyd-eang" ym Mrasil yn camu i'r bwlch yn yr allbwn cig eidion-llaeth yn y DU, caiff y gostyngiad bach yn allyriadau nwyon tŷ gwydr y DU eu colli yn y cynnydd mawr yn allyriadau Brasil. Mae hyn yn amlygu'r risg bod rhai llwybrau dwysáu'n gwneud dim heblaw symud yr allyriadau i wledydd eraill. I'r gwrthwyneb, os defnyddir glaswelltir cynhyrchiol i gynhyrchu cig eidion dwys yn hytrach na dwysáu cynhyrchu llaeth, gellir arbed ardaloedd mwy o laswelltir o ansawdd is rhag cynhyrchu cig eidion helaeth, naill ai yn y DU neu ym Mrasil, a gallai hynny arwain at liniaru allyriadau nwyon tŷ gwydr yn sylweddol trwy naill ai goedwigo neu osgoi datgoedwigo. Daeth David Styles, prif awdur yr erthygl, i'r casgliad bod "olion traed carbon yn ddefnyddiol i feincnodi effeithlonrwydd ffermydd godro, ond gallai gefnogi casgliadau camarweiniol ar effeithlonrwydd hinsawdd strategaethau 'dwysáu cynaliadwy' oherwydd y goblygiadau ar gyfer cadwynau bwyd byd-eang cyd-gysylltiedig nad ydynt yn gwbl hysbys eto. Mae dwysáu ffermydd godro yn y DU yn debygol o liniaru'n sylweddol ar yr hinsawdd os caiff hynny ei gyfuno â chynhyrchu cig eidion yn fwy dwys, ac arwain at gynnydd yn y tir a gaiff ei goedwigo. " Mae'r awduron yn nodi bod eu casgliadau'n berthnasol i ddwysáu ffermydd godro cynhyrchiant uchel mewn gwledydd diwydiannol ymhellach, ac efallai na fyddant yn berthnasol i ddwysáu ffermydd godro cynhyrchiant isel mewn gwledydd diwydiannol lle ceir mwy o botensial i leihau ôl-troed carbon trwy wella effeithlonrwydd trosi porthiant anifeiliaid ymhlith gwartheg godro sy'n cynhyrchu ychydig o laeth.
Dyddiad cyhoeddi: 29 Medi 2017