Mae gwres cefnforol yn drech na gwres yr atmosff锚r o ran toddi rhew'r m么r yn nwyrain Cefnfor yr Arctig
Mae yn dangos bod Cefnfor dwyrain yr Arctig wedi gweld lleihad deublyg a mwy yn nhwf rhew'r m么r yn y gaeaf dros y degawd diwethaf a hynny oherwydd dylanwad cynyddol gwres o'r tu mewn i'r cefnfor.
Mae fflotiau melyn mawr sy'n gysylltiedig 芒 nifer o synwyryddion gwyddonol yn cael eu gostwng dros ymyl llong yng Nghefnfor yr Arctig. : Llun o System Arsylwi Basnau Nansen ac AmundsenDaeth hynny i'r amlwg mewn astudiaeth ryngwladol, o dan arweiniad Prifysgol Alaska Fairbanks a Sefydliad Meteorolegol y Ffindir ynghyd 芒 Phrifysgol 麻豆网 ac eraill, a ddefnyddiai ddata a gasglwyd gan angorfeydd cefnforol ym Masn Ewrasiaidd Cefnfor yr Arctig o 2003-2018.
Bu'r angorfeydd yn mesur y gwres a ryddhawyd o'r tu mewn i'r cefnfor i ben uchaf y cefnfor a rhew'r m么r yn ystod y gaeaf. Yn 2016-2018 amcangyfrifwyd bod fflwcs y gwres yn 10 watt i bob metr sgw芒r, sy'n ddigon i doddi 80-90 centimetr o rew'r m么r bob blwyddyn. Mae hynny'n fwy na dwbl yr hyn a amcangyfrifid dros y gaeafau blaenorol.
鈥淵n y gorffennol, wrth bwyso a mesur cyfraniad yr atmosff锚r a'r cefnfor i doddiad rhew'r m么r ym Masn Ewrasia, yr atmosff锚r oedd yn ben,鈥� meddai鈥檙 prif awdur Igor Polyakov, eigionegydd yng Nghanolfan Ymchwil Arctig Ryngwladol UAF ac FMI. 鈥淵n awr am y tro cyntaf mae'r cefnfor ar y blaen. Mae'n newid mawr.鈥�
Ychwanegodd yr Athro Tom Rippeth o Ysgol Gwyddorau Eigion Prifysgol 麻豆网, cyd-awdur, sylw pellach, 鈥淢ae'r canlyniadau newydd yma'n dangos dylanwad cynyddol ac ymledol gwres o dd诺r yr Iwerydd sy'n mynd i mewn i Gefnfor yr Arctig. Maent hefyd yn awgrymu bod mecanwaith adborth newydd yn cyfrannu at gyflymu colli rhew'r m么r.鈥�
Fel rheol, dros ran helaeth o'r Arctig mae haen drwchus o dd诺r oer ffres (haloclin) yn ynysu'r gwres sy'n dod o dd诺r yr Iwerydd oddi wrth wyneb y m么r, ac oddi wrth rew'r m么r.
Mae'r astudiaeth newydd yma'n dangos bod mewnlifiad annormal o dd诺r heli cynnes o Gefnfor yr Iwerydd yn gwanhau ac yn teneuo鈥檙 haloclin gan beri mwy o gymysgu. Yn 么l yr astudiaeth newydd, mae d诺r cynnes o'r Iwerydd bellach yn dod yn llawer agosach at yr wyneb.
鈥淩oedd lleoliad arferol ffin uchaf y d诺r hwnnw yn y rhanbarth oddeutu 150 metr, ond nawr mae鈥檙 d诺r hwnnw ar 80 metr,鈥� esboniodd Polyakov.
Mae gwyddonwyr yn paratoi i ddefnyddio angorfeydd cefnforol a ddefnyddir i ddeall dirywiad rhew'r m么r yng Nghefnfor dwyrain yr Arctig. : Llun o System Arsylwi Basnau Nansen ac Amundsen.Mae proses aeafol naturiol yn cynyddu'r cymysgu hwnnw. Wrth i dd诺r y m么r rewi, caiff yr halen ei fwrw allan o'r rhew i'r d诺r. Mae d诺r heli'n drymach ac mae'n suddo. Heb haloclin cryf, mae'r d诺r heli oer yn cymysgu'n llawer mwy effeithlon 芒 d诺r cynnes, yr Iwerydd a hwnnw'n beisio. Yna caiff y gwres ei hel am i fyny, at waelod rhew'r m么r, ac mae hynny'n cyfyngu ar faint o rew a all ffurfio yn ystod y gaeaf.
鈥淢ae'r cymysgu sy'n digwydd yn y gaeaf sy鈥檔 gysylltiedig 芒 ffurfio rhew'r m么r yn lleihau cyfradd twf rhew'r m么r yn ddirfawr,鈥� pwysleisiai Polyakov.
Damcaniaeth Polyakov a'i d卯m yw bod gallu'r cefnforoedd i reoli cynnydd y rhew yn y gaeaf yn fecanwaith adborth newydd sy'n ymwneud 芒 cholli rhew'r m么r yn yr Arctig. Yn yr adborth hwn, mae dirywiad rhew'r m么r a'r gwanhau ar atalfa'r haloclin yn achosi i'r tu mewn i'r cefnfor ryddhau gwres i'r wyneb gan arwain at golli mwy o rew'r m么r. Mae'r mecanwaith yn ychwanegu at adborth adnabyddus rhew-albedo - sy'n digwydd pan fydd yr atmosff锚r yn toddi rhew'r m么r gan greu d诺r agored, sydd yn ei dro'n amsugno mwy o wres, ac yn toddi mwy o rew'r m么r.
Pan fydd y ddau fecanwaith adborth yn cyfuno, maent yn cyflymu dirywiad rhew'r m么r. Mae adborth gwres y cefnfor yn cyfyngu ar dwf rhew'r m么r yn y gaeaf, ac mae'r adborth rhew-albedo'n toddi'r rhew (teneuach) yn rhwydd yn yr haf.
鈥淲rth iddyn nhw ddechrau gweithio gyda鈥檌 gilydd mae鈥檙 cyplu rhwng yr atmosff锚r, y rhew a'r cefnfor yn mynd yn gryf iawn, yn gryfach o lawer nag y bu,鈥� meddai Polyakov. 鈥淕yda鈥檌 gilydd gallant gynnal cyfradd gyflym iawn o doddiad y rhew yn yr Arctig.鈥�
Disgrifiwyd yr ymchwil hwn mewn papur gwyddonol a gyhoeddwyd yn y .
Cefnogwyd cyfraniad y cyd-awduron Tom Rippeth (Prifysgol 麻豆网, Y Deyrnas Unedig) a Markus Janout (Sefydliad Alfred Wegener, Yr Almaen) trwy'r Rhaglen Newid Cefnfor yr Arctig (project PEANUTS) a ariennir ar y cyd gan UKRI NERC a'r BMBF.
Dyddiad cyhoeddi: 21 Awst 2020