Ymchwil myfyrwyr ar ficroblastigau mewn dŵr croyw yn y newyddion
Mae ymchwil a gyflawnwyd gan fyfyrwyr ymchwil ym Mhrifysgol Â鶹Íř, ar y cyd â Chyfeillion y Ddaear (Friends of the Earth) wedi ennill sylw’r cyfryngau rhyngwladol.
Comisiynwyd Prifysgol Â鶹Íř gan y mudiad amgylcheddol i fesur faint o blastig a microblastig sydd yn afonydd a llynnoedd Prydain, a chafodd eu canfyddiadau eu hadrodd yn y cyfryngau print a darlledu ledled Prydain a thu hwnt.
Esboni˛ąâ€™r Athro Christian Dunn, darlithydd yn Ysgol Gwyddorau Naturiol y Brifysgol a fu’n arwain y gwaith:
“Dyma broject cyffrous rhwng Grŵp Gwlyptiroedd Prifysgol Â鶹Íř a Chyfeillion y Ddaear.
“Byddai heb ddigwydd heb ymdrechion nifer o fyfyrwyr ôl radd y Brifysgol.
“Roedd y myfyrwyr yn allweddol wrth gynllunio a chynnal y project cyfan - cyd ymdrech y tîm oedd o.
“Bu rhai o’r myfyrwyr yn casglu samplau, a bu eraill yn eu dadansoddi, gan hefyd ddatblygu’r modd o wneud hyn.”
“Mae’n dangos pa mor dda yw ein myfyrwyr ˛ąâ€™r mathau o brojectau blaengar y mae myfyrwyr Prifysgol Â鶹Íř yn ymwneud â hwy,” ychwanega Dr Dunn.
Bu Luke Frears, sy’n 22 oed ac yn hanu o Belper, Swydd Derby a Jedd Owens yn dadansoddi’r samplau dŵr i gyd, gan eu hidlo a chyfrif y gronynnau microblastig ar gyfer yr adroddiad. Dangosasant hefyd ei fod yn bosib defnyddio fflworoleuedd yn effeithiol mewn dadansoddiad microsgop i adnabod y gronynnau gyd˛ąâ€™r llygaid.
Astudiodd Luke 
Luke Frearsei radd gyntaf a arweiniodd at radd Meistr mewn Sŵoleg MĂ´r ym Mhrifysgol Â鶹Íř, ac mae bellach yn astudio ar gyfer gradd Meistr drwy Ymchwil mewn Gwyddorau Biolegol gan arbenigo yng ngwyddor Gwlyptiroedd.
Dywedodd ynghylch y sylw a gafodd eu gwaith ar y cyfryngau:
“Roeddwn wedi fy syfrdanu ac wedi gwirioni, gan ein bod yn ymwybodol y byddai’n hymchwil yn cael ei gyhoeddi a’i ddefnyddio er mwyn ymgyrchu yn erbyn microblastigau, ond doedd dim disgwyl y byddai’n cael ei defnyddio mor fuan â hyn nag ar raddfa mor eang!”
Ychwanega:
“Penderfynais astudio ym Mangor ar Ă´l bod yn sgwba-blymio o amgylch Ynys MĂ´n gyda fy niweddar Dad Neil, a rhyfeddu wrth harddwch naturiol yr ardal. Â鶹Íř hefyd oedd un o’r ychydig brifysgolion ym Mhrydain i gynnig gradd Meistr mewn Sŵoleg MĂ´r, ac o’r holl ddiwrnodau agored, Â鶹Íř a gafodd yr argraff fwyaf arnaf.”
Mae Jedd Godfrey Owens, 23 o Kirkby, Lerpwl yn astudio Gradd Meistr drwy Ymchwil yng Ngwyddor Gwlyptiroedd, ar ôl ennill gradd Meistr mewn Sŵoleg yn y Brifysgol.
Jedd Owens“Roedd yn syndod mawr imi pan ddechreuodd y cyfryngau gylchredeg y newyddion am ein hymchwil, roedd yn deimlad swreal, er mod i’n falch iawn o hynny gan fy mod yn credu ei bod yn bwysig iawn rhoi sylw i broblem microblastigau os ydym am gychwyn mynd i’r afael ˛ąâ€™r canfyddiadau sy’n gymaint o bryder.”
“Mae canlyniadau’r ymchwil yn fater o bryder, ˛ąâ€™r awgrym yw bod llygredd y microblastigau’n waeth nag a gredem. Fodd bynnag, fy ngobaith yw, gyda’n hymchwil parhaus, a hybu ymwybyddiaeth, a meithrin ymdrechion i fynd i’r afael â phroblem y microblastigau, gallwn wella cyflwr ein dyfroedd a gwarchod rhag llygru pellach.“
Esbonia ymhellach: “Rwyf i a Luke yn dal i ymestyn a hybu’r project, gan edrych ar feysydd eraill a datblygu methodoleg i ddechrau profi dulliau eraill o drin llygredd y microblastigau.”
Daeth Jedd i astudio ym Mhrifysgol Â鶹Íř drwy ffyrdd anghonfensiynol a dywed:
“Dewisais astudio ym Mangor gan imi glywed cymaint o sôn gan fy nhaid oedd wrth ei fodd â’r lle, ar ôl treulio cyfnod ym Mangor fel faciwî yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Oherwydd hynny penderfynais ddod i Ddiwrnod Agored, ac mi syrthiais innau mewn cariad â’r ddinas wrth gamu o’r trên.”
Dan AlbergBu Dan Aberg, myfyriwr gradd Meistr 22 oed o Normanton, Derby hefyd yn rhan o’r ymchwil. Mae Dan yn gwneud ymchwil ynghylch tynnu cyfansoddion fferyllol o ddŵr gan ddefnyddio gwlyptiroedd a adeiladwyd yn bwrpasol. Ar gyfer yr astudiaeth hon, bu’n casglu samplau dŵr o Gronfa Ddŵr Cefni, Ynys Môn.
Dywedodd Dan: “Mwynheais weithio efo Jedd a Luke ar eu hymchwil oherwydd mae’r fethodoleg y maent yn ei datblygu i adnabod microblastigau yn addo cael mwy o effaith ar y Deyrnas Unedig, ac fe allai fynd yn rheidrwydd ar gyfer arolygon ansawdd dŵr.
Ynghylch y sylw yn y cyfryngau, dywed:
“Roedd y ffordd y ffrwydrodd y stori’n anhygoel. Roedd yn wych gweld y sylw yn y Guardian ˛ąâ€™r Independent oherwydd iddo ddangos bod diddordeb yn ein hymchwil a bu’n gymorth i godi ymwybyddiaeth o her y microblastigau.”
Astudiodd Dan ar gyfer gradd BSc mewn Sŵoleg gyda Chadwraeth ym Mangor ac arhosodd yn y Brifysgol ar gyfer ei Radd Meistr oherwydd y berthynas wych sydd ganddo efo’r staff a’i gyd fyfyrwyr yn ogystal ag ansawdd uchel ymchwil y Brifysgol ym maes gwyddorau’r gwlyptiroedd.
Oliver ArmstrongBu Oliver Armstrong, myfyriwr PhD 25 oed o’r Wyddgrug, Sir Fflint yn cynorthwyo’r dadansoddi. Defnyddiodd spectrosgopeg Raman arbenigol, techneg a ddefnyddir i ddisgrifio nano-ronynnau metelaidd, er mwyn mesur pa fathau o ficroblastigau y canfu’r tîm mewn dyfroedd croyw.
Dywedodd: “Os gallwn ni adnabod y microblastigau, er enghraifft rwber, plastig defnyddwyr, plastig o ddiwydiant ac ati efallai y gallwn olrhain y microblastigau’n ôl i’w tarddiad.”
Bu ym Mangor drwy gydol ei astudiaethau, o’i radd gyntaf mewn Cemeg, MSc mewn Nanodechnoleg a Microffabrigo yn yr Ysgol Peirianneg Electronig ac yn ôl i Gemeg drachefn.
Dywed: “Rwyf wedi mwynhau agosatrwydd a hwylustra symud o gwmpas Â鶹Íř, a derbyn darlithoedd a chyfleoedd gwych. Mae wedi bod yn braf byw rhwng cesail Eryri a thraethau Ynys MĂ´n hefyd.”
Dyma peth o'r sylw a gafwyd
Dyddiad cyhoeddi: 3 Ebrill 2019