Mae Prifysgol Â鶹Íø yn cydweithio ar brosiect sydd yn cael ei arwain gan gan gynhyrchydd cloroffyl mwyaf Gorllewin Ewrop, Blankney Estates Ltd, i weld a allai’r swm mawr o gwyr glaswellt y mae’n ei gynhyrchu fel rhan o’r broses cynhyrchu cloroffyl gael ei ddefnyddio fel dewis mwy cynaliadwy i reolaethau ffwngladdiaid presennol ar gyfer malltod tatws hwyr.
Ariennir y prosiect 12 mis gan Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig (DEFRA) drwy’r Rhaglen Arloesi Ffermio, a ddarperir mewn partneriaeth ag Innovate UK.
Mae malltod tatws hwyr yn arwain at golledion blynyddol o hyd at £50miliwn i ffermwyr y DU ac fe’i hachosir gan organeb tebyg i ffwng (Phytophthora infestans) sy’n achosi difrod i’r dail, gyda’r coesyn a’r tatws yn pydru yn y pen draw.
Mae Arweinydd y Prosiect Blankney Estates, sydd wedi’i leoli yn Swydd Lincoln yng Ngogledd Lloegr, yn ffermio 14,000 erw o dir, ac yn tyfu ystod eang o gnydau âr i’w bwyta gan bobl, porthiant anifeiliaid a chynhyrchu ynni. Mae 1,500 erw o'r tir yma’n tyfu math o laswellt o'r enw peiswellt uchel ar gyfer echdynnu cloroffyl, a ddefnyddir mewn ystod o gymwysiadau bwyd, fferyllol a chosmetig, yn bennaf fel lliw gwyrdd naturiol. Yn ystod y broses o echdynnu pigment cloroffyl, cynhyrchir llawer o gwyr glaswellt naturiol sydd wedi yn cael ei daflu.
Fel arbenigwyr mewn ymchwil ac arloesi ym maes technolegau bio-seiliedig, dyma lle camodd Canolfan Biogyfansoddion Prifysgol Â鶹Íø i’r adwy:
“Rydym wedi gweithio gyda’r Blankney Estates ers 2007 ar brosiectau amrywiol yn ymwneud â sut y gallwn ychwanegu gwerth at y glaswellt y maent yn ei dyfu. Rydym bellach yn falch iawn o ymestyn y berthynas hon diolch i gyllid gan DEFRA trwy Raglen Arloesi Ffermio Innovate UK, i asesu ymarferoldeb y cwyr glaswellt fel system bioreoli newydd gan ddefnyddio cyfuniad o dreialon mewn tai gwydr ac ar y safle.â€
esboniai Dr Adam Charlton o’r Ganolfan Biogyfansoddion, Prifysgol Â鶹Íø.
Mae'r prif opsiwn trin a rheoli ar gyfer malltod tatws hwyr yn cynnwys defnyddio cemegau gwrthffyngaidd yn rheolaidd, ond mae'r organeb Phytophthora infestans bellach yn gallu gwrthsefyll y rhan fwyaf o ffwngladdiadau synthetig, ac ar hyn o bryd ychydig iawn o opsiynau sydd ar gael i ddisodli'r rhain, â llawer ohonynt yn cael eu diddymu'n raddol o ganlyniad i ystyriaethau amgylcheddol.
Yr her arall yw pan gânt eu defnyddio gormod, mae ffwngladdiadau synthetig yn berygl i iechyd planhigion, anifeiliaid a phobl, a gallant gael effaith negyddol ar ecosystemau trwy gronni mewn priddoedd a chyrsiau dŵr.
Dywedwyd bod hyd at 20% o allyriadau nwyon tŷ gwydr sy'n gysylltiedig â chynhyrchu tatws yn deillio o allbynnau ynni sy'n gysylltiedig â chynhyrchu a defnyddio gwrtaith a ffwngladdiadau synthetig.
Ychwanegodd Dr Charlton, “Mae asiantau bioreolaeth yn ddewis amgen ac o bosibl, yn ddewis mwy cynaliadwy i'r ffwngladdiadau synthetig a ddefnyddir i frwydro yn erbyn pathogenau planhigion. Gallai’r prosiect hwn hefyd gyfrannu at yr ymrwymiad i gyrraedd allyriadau sero net erbyn 2050 drwy leihau costau mewnbwn ar gyfer triniaethau bio-seiliedig ar gyfer malltod tatws gan ddefnyddio’r ‘dull economi gylchol’ drwy defnyddio’r cynnyrch hwn sydd fel arall wedi’i wastraffu.â€
Rydym wrth ein boddau'n partneru gyda Chanolfan Biogyfansoddion Prifysgol Â鶹Íø ar brosiect cyffrous sy’n archwilio cymhwysiad a allai fod yn werthfawr ar gyfer ein ffrwd cwyr glaswellt ‘gwastraff’, sy’n cael ei gynhyrchu fel sgil-gynnyrch ein proses echdynnu cloroffyl. Fel y cynhyrchydd cloroffyl masnachol mwyaf yng Ngorllewin Ewrop, rydym wedi ymrwymo i ffermio yn y ffordd fwyaf amgylcheddol-gyfrifol, gan ddatgloi potensial llawn ein cnydau glaswellt a’n prosesau.
